Saturday, February 3, 2007

AZERBAYCAN’DA; IRAK TÜRKMEN EDEBİYATI


Şemsettin KÜZECİ

Türkmen edebiyatı sadece Türkiye değil Türk dünyasının muhtelif ülkelerinde Irak Türkmen edebiyatı ile ilgili makaleler, kitaplar ve programlar yapılmıştır. Bu ülkelerin başında gelen Azerbaycan Devletidir. Nedeni de, birkaç kişidir. Onlardan Türkmen Yazarı Sinan Sait’tir; 1959–1970 yılına kadar Bakû’de yüksek eğitimini gördüğü sırada Irak Türkmen edebiyatını Azerbaycan halkına daha fazla tanıttı. Azerbaycan Radyosunun Arapça bölümü başkanı oldu. Ayrıca gazetecilik dalında doktorasını da aldı. Ve daha sonra 1970 ‘ta yurda döndü.
Irak Türkmen edebiyatının, Azerbaycan’da büyük ölçüde tanıtılmasında önce Sinan Sait daha sonra Azerbaycanlı Yazar Gazenfer Paşayev’ın büyük hizmetleri geçmiştir. Ama o dönemde kitle iletişim araçları bu günkü gibi ilerlememişti. Bu nedenle de bu çalışmalar istenilen gibi kaleme alınmadı. Ancak, diye biliriz ki, Sinan Sait’in Bakû radyosunda çalıştığı dönemde Azerbaycan ile Irak Türkmenleri arasındaki kültürü ilişkileri çok yakınlaşmıştır…
“O dönemde Kerkük “Müstakbel” Ortaokulunda orta bir’deydim(1976). Müdürüm Hac Kemal, beni müdür odasına çağırdı. Azerbaycan’dan Sana bir mektup gelmiştir. Nerdedir? Dedim. Dur daha dedi. İçinde bir takım kitaplar ve Broşürler vardır. Sen bu kitapları okuya bilirimsin, bir de Azerbaycan’da kimi tanıyorsun? Sordu bana. Efendim; ben kimseyi tanımıyorum. Yalnız Bakû radyosunun Arapça bölümüne birkaç mektup gönderdim ve Türkçe kitaplar istedim. Dedim… Bana gelen kitaplar arasında Samat Vurgun, Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu ve birkaç Kart poskart, Broşür vs…” Ş.K.
“Söylemeye değer ki, yazarımız Abdullatif Benderoğlu ve Azerbaycan Yazarı Gazenfer Paşayev Irak Türkmen edebiyatını iki ülkede var güçleriyle tanıttırmışlardır. Benderoğlu yayınladığı ve katıldığı toplantılarda yapmış çalışmalarıyla, Gazenfer Paşayev ise, Azerbaycan’da yıllar boyu yayınlanan Türkmen edebiyatı ve kültürü ile ilgili kitapları bütün zorluklara katlanarak Baku’ye getirip orada kendi imkanlarıyla Irak Türkmen Edebiyatı ve Medeniyeti Müzesini açtı ve uzun yıllar bu müzede sergilenen materyaller Türk Dünyasını ciddi bir şekilde bilgilendirmiştir.
Gitgide bu çalışmalar daha yoğunlaştı.2001 yılında Azerbaycan’ın en büyük ve görkemli Müzesi olan Nizami Gencevi Müzesinin 84 M bir salonda Irak Türkmen Edebiyatı ve Medeniyeti Müzesini resmi bir şekilde eskisinden daha geniş daha kapsamlı olarak Türkmen edebiyatçıları ve sanatçılarının ürünleriyle donatılarak yeni gömleğini giydirdi. Serginin açılışı tenteneli, çok muhteşem oldu.
Bu sergide; Gazenfer Paşayev’in yanında Bekir Nebiyev, İsrafil İsrafilov,Gülzar İbrahimkızı, Xatire Beşirova, Saadet Bünyadade, Sadaqat Hüseynov, Adil Kerimbov,İhsan Afendiyev ve Afaq Kerimmova güzelim çizgileriyle sergiye başka bir renk kattılar.
“Ayrıca,bu müzeye şahsım adına ve ITC adına Erbil,Kerkük ve Musul’dan bir takım materyaller ve Türkmen Ressamı Abbas Erenay’ın 4 tablosunu serginin bütünleşmesinde katkıda bulunduk..”
Türkmen edebiyatını Azerbaycan’da tanıtan kimi kitaplarıyla, kimi yazılarıyla kimi, kimi TV ve Radyo programlarıyla kimi de dostluk taşıyan ilişkileriyle bir alanda emek harcadılar; Gazenfer Paşayev, Abbas Zamanov, Vasim Mammed Aliyev, Anar, Ayaz Vefalı, Bekir Nebiyev, Yaşar Karayev, İsrafil İsrafilov, Vaqif Arzumanlı, Abbas Abdullah, Güllü Yoloğlu, Ekber Qoşalı, Maile Xanım, Zernişan İnqilapqızı, İlham Qahraman, Azer H.Hasret, Sevda Mehralı ve başkaları…
Türkmen edebiyatı ile ilgili Azerbaycan’da Yayınlanan bazı kitaplar:
1. Kerkük Horatları. Gazenfer Paşayev ve Resul Rıza, 1968
2. Arzu Kamber Destanı. Gazenfer Paşayev, 1971
3. Kerkük Mahnileri. Gazenfer Paşayev, 1973
4. Irak-Kerkük Atalar Sözleri. Gazenfer Paşayev, 1978
5. Kerkük Tapmacaları. Gazenfer Paşayev, 1984
6. Altı Yıl Dicle –Fırat Sahillerinde. Gazenfer Paşayev, 1985
7. Irak Türkmen Folkloru. Gazenfer Paşayev, 1999
8. Bu Sevda Ölüncedi. Gazenfer Paşayef,2001
9. Yolun Sonuna Dek. Abdullatif Benderoğlu, 2001
10. Azerbaycan Dsetanı. Fevzi Ekrem Terzi,2001
11. Türkün Sesi. Ekber Qoşalı, Şemsettin Küzeci, 2001
12. Çağdaş Irak Şiirinden Seçmeler. Gazenfer Paşeyev, A.Benderoğlu, 2001
Yukarıdaki eserlere dikkatle bir göz atarsak, Prof. Dr. Gazenfer Paşayev, Irak dışında, Irak Türkmenlerinin folkloru konusunda 6 kitap neşreden ve Iraklı olmayan ilk bilim adamıdır. Tabi ki, şimdi Azerbaycan’da yayınlanan Irak Türkleri ile ilgili kitapların sayısı arttı.
13. Kerkük Folklorunun Janrları; Gazanfer Paşayev. 2003
14. Iraq- Türkman Lehçesi; AMİA, Bakû- 2004
15. Hoyratlarım; Şiir, Şemsettin KÜZECİ. VEKTOR, 2004
16. Türkmeneli Edebiyatı; Şemsettin KÜZECİ. DGTYB, 2005
17. Kerkük Şairleri; Şemsettin KÜZECİ. DGTYB, 2006
Ayrıca, Türkmen Sanatçısı Seyfettin ÇAKMAKÇI tarafından Azerbaycan’da 2005 ve 2006 yıllarından ağırlıklı Kerkük ve Azerbaycan Türkülerinden oluşan 2 adet CD çıkarıldı.

No comments: